Жіті ішек жұқпалары – ішек қарын жолдарына зақым келтіретін әртүрлі микроағзалар себебінен туындайтын аурулар тобы. Жұқтыру тамақ, су, тұрмыстық жанасу жолдары арқылы жүреді. Жұқпа көзі – науқас адамдар немесе бактерия тасушылар (сырқат белгілері жоқ, бірақ олар қоршаған ортаға қоздырғыштарды бөледі). Әсіресе жұқтырылуға қарт адамдар, балалар, иммундық жүйесі әлсіз тұлғалар шалдыққыш болып келеді.
Ішек жұқпасының қоздырғыштары болуы мүмкін:

• Бактериялар (қылау, дизентерия, тырысқақ);
• Олардың уыттары (ботулизм);
• Вирустар (ауыз вирустары, астровирустар, норовирустар және тағы басқалар).

Науқастар мен тасымалдаушылардан микробтар қоршаған ортаға нәжіспен, құсу массасымен, несеппен бөлінеді.  Ішек жұқпалардың дерлік барлық қоздырғыштары қоршаған ортада аса өміршең. Олар көп ұзақ уақыт бойы жерде, суда, тіпті әртүрлі тұрмыстық заттарда: қасық, тәрелке, есік тұтқасы, жиһаз, ойыншықтарда өмір сүруі мүмкін. Әсіресе олар сүт тағамдарында, ет жентегінде, іркілдекте, кисельде, суда тез көбейеді.
Адам ағзасына ішек жұқпалардың қоздырғыштары ауыз арқылы түседі: тамақпен, сумен немесе лас қолмен. Мысалы, егер шүмектен су, қайнатылмаған сүт ішсек немесе одан жасалған қатық, ірімшік немесе қаймақ жейтін болсақ дизентерия басталуы мүмкін. Ішек таяқшасын сапасыз айранмен немесе йогуртпен бірге жеп қоюға болады.
Сальмонеллез қоздырғыштары адам ағзасына кез келген жұқтырылған азық-түлік арқылы түсе алады: тауық еті, жұмыртқа, пісірілген шұжық, сосиска, нашар жуылған көкөністер мен көктер.
 
Сырқат қалай дамиды?
Микробартар ауыздан қарынға, кейін ішекке түседі, мұнда олар еселеп көбеюге кіріседі. Сырқат себебі – микроағзалар бөлетін уыттар, олар ас қорыту жолын зақымдап: 
- жіті асқазан ауруын (қысумен);
- жіті энтерит (іш өтумен);
- жіті гастроэнтерит (екеуімен де);
- жіті колит (нәжістегі қан қоспасымен);
- жіті энтероколит (бар ішекті зақымдаумен).
 
Жіті жұқпамен адамдар жазғы уақытта жиірек ауырады. Бұл ыстықта біздің көп сұйықтықты ішумен байланысты, ал бұл залалды микробтарды өлтіретін асқазан сөлінің сұйылатынын білдіреді. Бұдан басқа, жазда біз қайнатылмаған суды жиі ішеміз. Барлық ішек жұқпалары құсу немесе сұйық нәжіс себебінен ағза кеберсуімен қауіпті. Емдеуге жатқызыла ма, үйде емделе ме, бұны дәрігер шешеді. Үйде емделу кезінде қоршағандарды жұқтырудың алдын алуға мүмкіндік беретін шараларды, науқасқа күтім жасау ережелерін қатаң сақтау керек. Науқас төсек режимін сақтауы керек, оған бөлек ыдыс пен орамал бөлінеді, кейін олар зарасыздандырылады. Өзін-өзі емдеуге болмайтынын есте сақтау қажет! Тек дәрігер ғана дұрыс диагноз қойып, жағымсыз салдарын болдырмай алады, тек дәрігер ғана емдеу препаратын дұрыс таңдап, емделу сызбасын жасай алады.
 
Ішек жұқпаларын қалай анықтап тануға болады?
Аурудың ең басында әлсіздік, бас ауруы пайда болады, температура жоғарлайды, құсады. Кейін, іштегі ауырсынулар мен сұйық нәжіс қосылады, жиі қанмен және шырышпен. Диагнозды дұрыс қою үшін дәрігерге жүгіну қажет.
 
Ішек таяқшалары немен қауіпті?
Ішек таяқшаларының негізгі қаупі – ағзаны тез сусыздандыру. Құсу жжәне сұйық нәжістер арқылы біз өте көп ылғал жоғалтамыз, ал натрий мен калий иондарының бұзылған теңгерімі су қорларын тез  қалпына келтіруге кедергі жасайды. Су алмасудың бұзылуы жүрек-тамырлық жүйенің коллапсына, бүйрек жұмысының бұзылуына, сана шатасуына әкеп соқтырады. Сәбилер мен қарт адамдарда ішек жұқпасы өліммен аяқталуы мүмкін.
 
Жіті ішек жұқпалардың алдын алу жолдары

• Жіті ішек жұқпалардың алдын алу шаралары өте қарапайым. Жеке гигиенаның бастауыш ережелерін сақтау – аурулардан сенімді қорғаныш. Микробтардың ағзаға жолын кесу үшін қандай кедергілер жасау қажет?
• Жуылмаған жидектер, жемістер, көкөністерді жемеңіз және балаларға бермеңіз, өйткені оларға жерден, лас қолдан жіті ішек жұқпалардың қоздырғыштары түседі.
• Әжетханаға барғаннан кейін және тамақ ішер алдында қолды сабынмен жуыңыз. Сабын зарасыздандыру әсеріне ие.
• Шаруашылық дорбаға көкөністермен, шикі етпен бірге нанды, ірімшікті және ыстықпен тазаламайтын басқа да азық-түлікті орамай салмаңыз.
• Тамаққа шыбындардың қонуына жол бермеңіз: оларды арнайы аэрозольдармен өлтіріңіз. Шыбын денесінде, аяқтарында, ішегінде жіті ішек жұқпа қоздырғыштары болады.
• Сүт, қаймақ, ақ ірімшік, ірімшік, салат пен сорпа құйылатын тағамдар, пісірілген шұжықтар мен өкпе-бауырдан жасалған шұжықтар, крем қосылған тәтті нанды тоңазытқышта сақтаңыз. Жылуда осы өнімдерде ауру жұқтыраты микробтар тез көбейеді!
• Ашық су қоймасынан алынған суды ішу үшін, онымен жеміс, жидек немесе ыдысты жуу үшін қайнатыңыз. Ауру жұқтырғыш микробтар ай бойы және одан артық уақыт бойы суда өмір сүріп, көбеюі мүмкін.